ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝ- ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΟΠΛΙΤΩΝ.
ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΟΠΛΙΤΩΝ.
Η γνωστή δικαιολογία για την ενδυνάμωση η οποία είναι αποτέλεσμα της χειρωνακτικής εργασίας (γεωργία, σιδηρουργία κ.λ.π.) δεν δικαιολογεί τις προαναφερθείσες επιδόσεις οργανωμένου στρατού! Η ενασχόληση, για παράδειγμα, με τις γεωργικές εργασίες σκληραγωγεί το ανθρώπινο σώμα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν φθάνει την ειδική αντοχή στο επίπεδο εκείνο που χρειάζεται ένας μαχητής για να εκτελέσει τέτοιου είδους απαιτητικές αποστολές.
Στις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Εύα της αρκαδικής Κυνουρίας όπου ο σοφιστής και ευεργέτης Ηρώδης Αττικός (103 μ.Χ. – 179 μ.Χ.) είχε οικοδομήσει μία από τις επαύλεις του –οι οποίες διακρίνονται από την πολυτέλεια και τη διάθεση επίδειξης–, ανακαλύφθηκε –στη θέση: Λούκου– ένα πολύ σημαντικό εύρημα.
Κατά την ανασκαφή του Τύμβου, βρέθηκε κάτω από την τέφρα των νεκρών, στρώμα από άμμο θαλάσσης και μαρμαρυγιακού σχιστόλιθου, υλικά που αποτελούν φυσικό μονωτικό.
(Οι ανωτέρω πληροφορίες περιλαμβάνονται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι δύο εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για τις υπ' αριθ. 90 και 92 σημειώσεις.).
Όμως, παρόλα αυτά, αξιόλογοι επιστήμονες έχουν εκφράσει διαφορετικές απόψεις πάνω στα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Τα ερωτήματα αυτά είναι τα εξής:
α) Η ανεξήγητη αδράνεια του επικεφαλής στρατηγού των περσικών δυνάμεων, οι οποίες επί ημέρες ανέμεναν τις κινήσεις των Ελλήνων χωρίς να αναλαμβάνουν δράση, εκτεθειμένες μοιρολατρικά στην εξάντληση των πόρων και του ηθικού τους, καθώς και στην πιθανολογούμενη άφιξη των Σπαρτιατών.
β) Το καθοριστικό για την απόφαση του Μιλτιάδη μήνυμα των Ιώνων, το οποίο αναφέρεται στην απουσία ιππικού και παραδίδεται στο λήμμα «χωρίς ιππείς» του βυζαντινού λεξικού Σουΐδα.
γ) Η αδυναμία των Ελληνικών δυνάμεων να εξουδετερώσουν πλήρως την καταδιωκόμενη πανικόβλητη περσική δύναμη, η οποία διέφυγε επιβιβαζόμενη στα πλοία, ενέργεια ιδιαιτέρως δύσκολη υπό καταστάσεις καταδίωξης, γεγονός που επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι μέρος του περσικού στρατοπέδου εξέλισσε επιχείρηση αποχώρησης ήδη πριν από τη μάχη, ή ήδη είχε αποχωρήσει (ιππικό).
δ) Η υπόθεση της αμφιβίας επιθέσεως κατά του Φαλήρου από ένα εκστρατευτικό σώμα ηττημένο, με καταρρακωμένο ηθικό και αποδεκατισμένο. Μια απάντηση σε όλα τα παραπάνω, θα μπορούσε να δώσει η αναθεώρηση του χρονισμού των επιχειρήσεων βασιζόμενη στην πληροφορία του Αριστοτέλη (Ρητορική Γ10 1411 α19), ότι το ψήφισμα του Μιλτιάδη σχετικά με την πανδημεί έξοδο των Αθηναίων για την απόκρουση των Περσών, δεν είχε ως σκοπό την απόκρουση των εισβολέων στον Μαραθώνα, αλλά την προστασία της Ευβοίας. Έτσι, η αποβίβαση των περσικών δυνάμεων στον Μαραθώνα και η τακτική του Δάτι δεν αποσκοπούσαν στη δημιουργία προγεφυρώματος με σκοπό την προώθηση περσικών δυνάμεων στην Αθήνα, αλλά την ακινητοποίηση της αθηναϊκής δύναμης μέχρι να ολοκληρωθεί η υποταγή της Ερέτριας, την οποία θα ακολουθούσε η επανένωση του περσικού στρατεύματος και η κοινή πλέον επιχείρηση στο Φάληρο. Η προαναφερθείσα αποκατάσταση των γεγονότων, προϋποθέτει τη διαφορετική ανάγνωση του Ηροδότου –υπό το πρίσμα της πληροφορίας του Αριστοτέλη– η οποία, όμως, δεν υιοθετήθηκε από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητος. Παρά ταύτα μένει πάντοτε υπό συζήτηση.
ΣΕ ΣΧΟΛΙΑ H ΑΝAΡΤΗΣΕΙΣ ΑΛΛΩΝ BLOG H SITES &
Η μάχη του Μαραθώνος, κατά γενική ομολογία, ήταν η ενέργεια εκείνη η οποία –περισσότερο από κάθε άλλη– συνετέλεσε εμμέσως στη δημιουργία, αλλά και στην προστασία αυτού που εμείς στη σύγχρονη εποχή ονομάζουμε Δυτικός Πολιτισμός. Εάν το καλοκαίρι του 490 π.Χ. η Αθήνα συνθηκολογούσε με τους Πέρσες, ή ηττόταν από τις δυνάμεις τους, το ισχυρό προγεφύρωμα που θα δημιουργούταν θα σήμαινε την, άμεση ή έστω με κάποια καθυστέρηση, υποταγή του συνόλου των πόλεων-κρατών του ελλαδικού χώρου και την αυτόματη ένταξή τους στην κυριαρχία της Περσικής Αυτοκρατορίας. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, το μέλλον των λαών της Ευρώπης –στην κατάσταση που βρίσκονταν τότε–, ήταν προδιαγεγραμμένο.
Οι τέχνες, τα γράμματα, οι επιστήμες, η Δημοκρατία και γενικότερα ο υψηλός πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα και επηρέασε όλον τον δυτικό κόσμο (και όχι μόνο), δεν θα δημιουργούταν ποτέ!
Όμως και η μάχη αυτή καθαυτή, μας δίδαξε πολλά, αρκετά εκ των οποίων ανατρέπουν τον «αστικό μύθο» που τα συνοδεύει ακόμη και σήμερα, και αφορούν την πολεμικότητα και τον στρατιωτικό επαγγελματισμό των πολιτών των πόλεων-κρατών (εκτός της Σπάρτης) και κυρίως της Αθήνας.
Μερικά εξ αυτών παρουσιάζονται στη συνέχεια:
α) καταρρίπτεται οριστικά ο μύθος που υποστήριζε την αθρόα συμμετοχή στους πολέμους όλων των πολιτών (τεχνίτες, υπηρέτες, σιδηρουργοί κ.λπ.) στην περίοδο που αναφέρεται το παρόν μυθιστόρημα, αφού το κόστος αγοράς και κυρίως συντήρησης του οπλισμού του Έλληνα Οπλίτη, ήταν δυσβάστακτο για τις χαμηλές οικονομικά τάξεις. Επίσης η στρατιωτική εκπαίδευση, αφορούσε και τον ίδιο τον πολίτη-οπλίτη και απαιτούσε χρήματα και ελεύθερο χρόνο για την ολοκληρωμένη ενασχόλησή του με αυτήν.
β) Οι Αθηναίοι απέδειξαν ότι οι οπλίτες τους αποτελούσαν ένα άριστα εκπαιδευμένο και εξαιρετικά γυμνασμένο στρατιωτικό σώμα, διότι μόνον καλά εκπαιδευμένοι στρατιώτες μπορούσαν να αντέξουν χωρίς να καταρρεύσουν το, τελευταία στιγμή διαταχθέν, σχέδιο μάχης το οποίο αποτελούσε πρωτοφανή καινοτομία στα δεδομένα πολεμικής αντιπαράθεσης των τότε ελληνικών στρατών. Η συντεταγμένη έφοδος και μάλιστα «Δρομαία» κατά τα τελευταία διακόσια μέτρα, η διατήρηση ενός μετώπου 1600 μέτρων χωρίς να διαρραγεί η συμπαγής τάξη και το απολύτως συγκεκριμένο μήκος και βάθος ζυγών της παρατάξεως πάνω στα οποία στηριζόταν ολοκληρωτικά η μοναδική πιθανότητα νίκης, η αντοχή των ανδρών σε μια πέρα από τα συνηθισμένα παρατεταμένη μάχη μαζί με τις λοιπές κοπιώδεις ενέργειές της (μακρά πορεία επιστροφής στην πόλη για αναμονή νέας συρράξεως μέσα στην ίδια μέρα υπό τις υψηλές θερμοκρασίες της εποχής) και το υψηλό ηθικό για να αντέξουν την ιδέα όλου αυτού του παράτολμου εγχειρήματος απέναντι σε έναν αήττητο και κατά πολύ μεγαλύτερο αριθμητικά στρατό, αποδεικνύουν σαφώς ότι επρόκειτο για εξαιρετικά γυμνασμένους πολεμιστές, όχι απλώς σε προσωπικό επίπεδο (όπως υπάρχει η συνήθεια να υποστηρίζεται) αλλά κυρίως σε επίπεδο οργανωμένου στρατιωτικού σώματος.
Η απόλυτος πειθαρχία και η καρτερικότητα που επέδειξαν, άνευ αντιλογίας, οι Μαραθωνομάχοι, είναι ίδιον χαρακτηριστικόν εξασκημένου, τακτικά και σκληρά, στρατού. Άλλωστε αυτό το απέδειξαν και με τη στάση τους οι πολίτες-οπλίτες κατά την ώρα της τελικής απόφασης για παραμονή στον Μαραθώνα και διεξαγωγή τελικής αναμέτρησης.
Οι πέντε στρατηγοί οι οποίοι διαφώνησαν με τον Μιλτιάδη, δεν ήταν επαγγελματίες στρατιωτικοί, αλλά εκλεγμένα πρόσωπα του Δήμου και σίγουρα δεν εξέφραζαν μόνο τις δικές τους απόψεις, αλλά και τις θελήσεις των πολιτών που τους εξέλεξαν και βρίσκονταν εκείνες τις ώρες μαζί τους στον καταυλισμό.
Είναι λογική η υπόθεση, πως ένα ικανό ποσοστό από τους άνδρες που βρίσκονταν εκεί, διαφωνούσαν με την παραμονή στο πεδίο και με τη διεξαγωγή μάχης έτσι όπως την παρουσίασε ο Μιλτιάδης.
Όμως παρόλα αυτά πειθάρχησαν χωρίς να φέρουν το οποιοδήποτε πρόβλημα. Παρόμοια τακτική είχαν ακολουθήσει οι Αθηναίοι το 506 π.Χ. κατά την εισβολή μεγάλου πελοποννησιακού εκστρατευτικού σώματος και την ταυτόχρονη επίθεση από διαφορετικά σημεία των αξιόμαχων Βοιωτών και Χαλκιδαίων. Το δέος που προκαλούσε η φήμη του Σπαρτιάτη οπλίτη, αλλά και η κύκλωση των δυνάμεων της Αττικής ταυτοχρόνως από τρεις πλευρές δεν πτόησε, ούτε τότε, τους Αθηναίους οι οποίοι τους αντιμετώπισαν όλους, νικώντας συντριπτικά τους δύο εκ των τριών αντιπάλους τους, μέσα στην ίδια ημέρα!
Η δύναμη τού να σταθείς μπροστά σε υπέρτερους αριθμητικά (κάποιες φορές και ποιοτικά) αντιπάλους, να τους αντιμετωπίζεις και στο τέλος να επικρατείς, δεν είναι απλώς απόρροια υψηλού σθένους και θάρρους.
Όσο και να το επιθυμεί ένας εξαιρετικά γενναίος αλλά πλημμελώς γυμνασμένος πολεμικά μαχητής, δεν θα μπορέσει ποτέ να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις συνδυαζομένων στρατιωτικών ενεργειών και στρατηγημάτων, στις υψηλές ανάγκες πειθαρχίας και στη σωματική και ψυχική αντοχή που απαιτούν τέτοιου μεγέθους ενέργειες.
Τα κατορθώματα των Αθηναίων πολιτών-οπλιτών, ήταν το αποτέλεσμα του επιτυχημένου συνδυασμού ανδρείας, της παιδιόθεν πολεμικής εκπαίδευσης και πειθαρχίας, της συνεχούς προσωπικής σωματικής και ψυχικής εκγύμνασης, καθώς και της συχνής και επιπόνου συνολικής εξασκήσεως σε επίπεδο στρατιάς! Φυσικά, οι προαναφερθέντες υπολογισμοί αποτελούν αποκλειστικά και μόνον προσωπικές απόψεις του συγγραφέως, και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ληφθούν ως επιστημονικά συμπεράσματα.
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 91 σημείωση.).
ϡ
ΤΥΜΒΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ.
ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ.
Στις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Εύα της αρκαδικής Κυνουρίας όπου ο σοφιστής και ευεργέτης Ηρώδης Αττικός (103 μ.Χ. – 179 μ.Χ.) είχε οικοδομήσει μία από τις επαύλεις του –οι οποίες διακρίνονται από την πολυτέλεια και τη διάθεση επίδειξης–, ανακαλύφθηκε –στη θέση: Λούκου– ένα πολύ σημαντικό εύρημα.
Πρόκειται για μία στιβαρή ορθογώνια στήλη η οποία επιστέφεται από λέσβιο κυμάτιο. Κατά τη δεύτερη χρήση της σε μεταγενέστερους χρόνους, μετετράπη σε επίκρανο παραστάδας και τέλος, κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους, σε οικοδομικό υλικό το οποίο εντοιχίστηκε σε έναν κλίβανο.
Όχι μόνο, λοιπόν, αυτή η στήλη, αλλά όλο το μνημείο (Επιτύμβιο Σήμα) το οποίο ήταν στημένο εμπρός από τον Τύμβο του Μαραθώνος μεταφέρθηκε στην έπαυλη. Η στήλη φέρει ως επικεφαλίδα με μεγάλα γράμματα και σε αραιή διάταξη το όνομα της Φυλής σε ονομαστική: ΕΡΕΧΘΗΙΣ.
Στη συνέχεια αναγράφεται πυκνογραμμένο επίγραμμα σε ελεγειακό δίστιχο με το οποίο εξαίρεται η ανδρεία των πεσόντων: «Φέμις αρ’ hος κίχ[εν] αιεί ευφαός hέσσχατα γαί[ες] Τονδ’ ανδρόν αρετέν πεύσεται hος έθανον [μ]αρνάμενοι Μέδοισι και εσστεφάνοσαν Αθένα[ς] [π]αυρότεροι πολλόν δεχσάμενοι πόλεμον»
Μτφ: «Η δόξα που πάντα φθάνει στις εσχατιές της φωτισμένης γης, θα δώσει την είδηση για την αρετή τούτων των ανδρών, που πέθαναν μαχόμενοι τους Μήδους και δόξασαν την Αθήνα, λίγοι αυτοί πολεμώντας πολλούς».
Στη στήλη αναγράφηκαν, στοιχηδόν, τα ονόματα των πεσόντων, από τα οποία σώθηκαν 22, ενώ με βάση το αρχικό ύψος της στήλης υπολογίζεται ότι θα περιελάμβανε 25 με 28 ονόματα.
Ο αριθμός δείχνει δυσανάλογα μεγάλος, αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι οι συνολικές απώλειες ήταν 192 Αθηναίοι, όμως μπορεί να είναι αναμενόμενος, διότι η Ερεχθηίς βρέθηκε κατά τη δεύτερη φάση της μάχης, στο σημείο εκείνο που διαδραματίστηκαν στιγμές εξαιρετικά φονικών μαχών, αφού και οι δύο αντίπαλοι παραβλέποντας τη σωματική κόπωση προσπάθησαν με όλες τους τις δυνάμεις να διεκδικήσουν τη νίκη.
Επίσης –πάλι κατά τη δεύτερη φάση– εβρισκόμενη πλέον στο δεξί κέρας, βρέθηκε αντιμέτωπη με τους διαφεύγοντες ηττημένους πολεμιστές του επιλέκτου περσικού κέντρου, οι οποίοι θα πρέπει να έδωσαν τα πάντα στον τελειωτικό αυτόν αγώνα, με σκοπό τη σωτηρία τους.
Βέβαια, και κατά την τρίτη φάση της μάχης –η οποία ήταν και η φονικότερη– θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, ότι ίσως οι οπλίτες της χαρακτηρίστηκαν από εκδήλωση υπέρμετρης ανδρείας, ή ότι απλώς, στάθηκαν περισσότερο άτυχοι απ’ τους υπολοίπους συμπολεμιστές τους.
Κατά την ανασκαφή του Τύμβου, βρέθηκε κάτω από την τέφρα των νεκρών, στρώμα από άμμο θαλάσσης και μαρμαρυγιακού σχιστόλιθου, υλικά που αποτελούν φυσικό μονωτικό.
(Οι ανωτέρω πληροφορίες περιλαμβάνονται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι δύο εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για τις υπ' αριθ. 90 και 92 σημειώσεις.).
ϡ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΕΞΑΧΘΕΙ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ.
Ο σον αφορά τα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μάχη
του Μαραθώνος, έχουν διατυπωθεί πολλά ερωτήματα και έχουν εκφρασθεί πολλές απόψεις σχετικά με το θέμα. Στο παρόν μυθιστόρημα παρουσιάζονται οι απόψεις τις οποίες η επιστημονική κοινότητα, γενικότερα, αποδέχεται για την έκβαση των γεγονότων αυτών με βάση τα μέχρι τώρα εξαχθέντα συμπεράσματα.
Όμως, παρόλα αυτά, αξιόλογοι επιστήμονες έχουν εκφράσει διαφορετικές απόψεις πάνω στα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Τα ερωτήματα αυτά είναι τα εξής:
α) Η ανεξήγητη αδράνεια του επικεφαλής στρατηγού των περσικών δυνάμεων, οι οποίες επί ημέρες ανέμεναν τις κινήσεις των Ελλήνων χωρίς να αναλαμβάνουν δράση, εκτεθειμένες μοιρολατρικά στην εξάντληση των πόρων και του ηθικού τους, καθώς και στην πιθανολογούμενη άφιξη των Σπαρτιατών.
β) Το καθοριστικό για την απόφαση του Μιλτιάδη μήνυμα των Ιώνων, το οποίο αναφέρεται στην απουσία ιππικού και παραδίδεται στο λήμμα «χωρίς ιππείς» του βυζαντινού λεξικού Σουΐδα.
γ) Η αδυναμία των Ελληνικών δυνάμεων να εξουδετερώσουν πλήρως την καταδιωκόμενη πανικόβλητη περσική δύναμη, η οποία διέφυγε επιβιβαζόμενη στα πλοία, ενέργεια ιδιαιτέρως δύσκολη υπό καταστάσεις καταδίωξης, γεγονός που επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι μέρος του περσικού στρατοπέδου εξέλισσε επιχείρηση αποχώρησης ήδη πριν από τη μάχη, ή ήδη είχε αποχωρήσει (ιππικό).
δ) Η υπόθεση της αμφιβίας επιθέσεως κατά του Φαλήρου από ένα εκστρατευτικό σώμα ηττημένο, με καταρρακωμένο ηθικό και αποδεκατισμένο.
Μια απάντηση σε όλα τα παραπάνω, θα μπορούσε να δώσει η αναθεώρηση του χρονισμού των επιχειρήσεων βασιζόμενη στην πληροφορία του Αριστοτέλη (Ρητορική Γ10 1411 α19), ότι το ψήφισμα του Μιλτιάδη σχετικά με την πανδημεί έξοδο των Αθηναίων για την απόκρουση των Περσών, δεν είχε ως σκοπό την απόκρουση των εισβολέων στον Μαραθώνα, αλλά την προστασία της Ευβοίας.
Έτσι, η αποβίβαση των περσικών δυνάμεων στον Μαραθώνα και η τακτική του Δάτι δεν αποσκοπούσαν στη δημιουργία προγεφυρώματος με σκοπό την προώθηση περσικών δυνάμεων στην Αθήνα, αλλά την ακινητοποίηση της αθηναϊκής δύναμης μέχρι να ολοκληρωθεί η υποταγή της Ερέτριας, την οποία θα ακολουθούσε η επανένωση του περσικού στρατεύματος και η κοινή πλέον επιχείρηση στο Φάληρο.
Η προαναφερθείσα αποκατάσταση των γεγονότων, προϋποθέτει τη διαφορετική ανάγνωση του Ηροδότου –υπό το πρίσμα της πληροφορίας του Αριστοτέλη– η οποία, όμως, δεν υιοθετήθηκε από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητος. Παρά ταύτα μένει πάντοτε υπό συζήτηση.
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 89 σημείωση.).
ϡ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ.
«Ὦ παῖδες Ἑλλήνων ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ', ἐλευθεροῦτε δὲ παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τέ πατρῴων ἕδη, θήκας τε προγόνων, νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών»
Μτφρ.: «Εμπρός τέκνα των Ελλήνων, ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε τα παιδιά, τις γυναίκες, τα ιερά των πατρογονικών θεών σας, τους τάφους των προγόνων σας• τώρα ο αγώνας είναι για τα πάντα» (Αισχύλος. Πέρσαι 402). Ο παιάνας δεν είναι τραγούδι μιας πόλης. Είναι ύμνος προς τον Απόλλωνα, που τραγουδούσαν όλοι οι Έλληνες.
Ο πολεμικός παιάνας είχε τον ίδιο μουσικό ρυθμό για όλους τους Έλληνες. Εκτός από εκείνον της Σπάρτης ο οποίος μας έχει διασωθεί και είχε ξεχωριστά λόγια, εικάζουμε ότι όλες οι υπόλοιπες πόλεις είχαν τα ίδια λόγια στους παιάνες τους.
Αυτό το συμπέρασμα συνάγεται και επειδή δεν βρέθηκαν άλλοι παιάνες, αλλά και απ’ το ότι ο Μέγας Αλέξανδρος πριν από τις μάχες του στην Ασία τραγουδούσε μαζί με το στράτευμά του τον παιάνα: «Ω παίδες Ελλήνων ίτε». Βέβαια όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν ασφαλή συμπεράσματα, ως εκ τούτου θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με την ίδια πιθανότητα, ότι κάθε πόλη είχε ξεχωριστά λόγια στον παιάνα της.
Οι υποδιαιρέσεις του περσικού στρατού ήταν οι εξής: ΜΠΑΪΒΑΡΑΜΠΑΜ = Δέκα χιλιάδες. ΧΑΖΑΡΑΜΠΑΜ = Χιλιάδες. ΣΑΤΑΜΠΑ = Εκατοντάδες. ΝΤΑΘΑΜΠΑΜ = Δεκάδες. ΑΡΣΤΙΜΠΑΡΑ = Τοξότες. ΣΠΑΡΑΜΠΑΡΑ = Πέρσες θωρακισμένοι δορυφόροι με μεγάλες πλεχτές ασπίδες (σπάρα στα αρχαία περσικά, γέρρον στα ελληνικά), οι οποίοι αναλάμβαναν την προστασία των τοξοτών των πίσω ζυγών την ώρα που εκείνοι εξαπέλυαν μαζικές βολές κατά των επιτιθεμένων αντιπάλων. ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ = Γενικότερα οι στρατιώτες οι οποίοι φέρουν δόρατα και μάχονται με αυτά.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των σχετικών με το θέμα επιστημόνων, στα χρόνια της πολεμικής αναμέτρησης η μορφή του τοπίου διέφερε σε σύγκριση με τη σημερινή. Η ακτογραμμή ήταν ενδεχομένως ακόμη και 1500 μέτρα βορειότερα της σημερινής ακτής του Σχοινιά. Από τις επιχώσεις του ποταμού Χαράδρου, προφανώς δημιουργήθηκε το Μεγάλο Έλος, το οποίο αποξηράνθηκε μετά την εκτροπή των υδάτων του, γεγονός που μετέβαλε σημαντικά το κλίμα της περιοχής. Στη θέση στην οποία σήμερα εκτείνεται πευκοδάσος περίπου τριών χιλιομέτρων, εκείνη την περίοδο, φύονταν ελιές.
Έχει υπολογισθεί, ότι εκείνη την περίοδο ο κάθε ικανός Πέρσης τοξότης μπορούσε να εκτοξεύσει περίπου πέντε βέλη ανά λεπτό (συνυπολογίζοντας, φυσικά, τη στενότητα του χώρου στην παράταξη, την ιδιαιτερότητα των υλικών από τα οποία ήταν κατασκευασμένα τα τόξα και οι χορδές τής εποχής εκείνης και τη δυσκολία που παρουσίαζαν στο τέντωμα καθώς και στην επαναλαμβανόμενη ρίψη τα οποία διαφέρουν από εκείνα των αντιστοίχων τού αθλήματος της τοξοβολίας σήμερα, και επίσης το ότι θα έπρεπε να διατηρεί έναν λογικό ρυθμό βολής ο οποίος θα του επιτρέψει την τόξευση για αρκετή ώρα χωρίς ιδιαιτέρα κόπωση που θα του κόστιζε σε ταχύτητα, σε ικανοποιητική σκόπευση και τελικά σε αναποτελεσματική συνέχιση της μάχης, όταν θα έφτανε η ώρα εκείνη κατά την οποία θα αναρτούσε το τόξο του και θα συνέχιζε να πολεμά ως απλός πεζικάριος ή δορυφόρος). Άρα ένα σώμα 10000 τοξοτών μέσα σε μια συνεχόμενη τόξευση 15 λεπτών, θα είχε εκτοξεύσει συνολικά περίπου 750000 βέλη.
(Οι ανωτέρω πληροφορίες περιλαμβάνονται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι τέσσερις εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για τις υπ' αριθ. 72, 82, 84 και 87 σημειώσεις.).
Οι εικόνες ανήκουν στο προσωπικό αρχείο του συγγραφέως και περιέχονται στο εν λόγω μυθιστόρημα. Με τη σειρά που εμφανίζονται στην παρούσα ανάρτηση, έχουν ως εξής: 1) Μάχη Μαραθώνος - Θέσεις αντιπάλων στρατών,
και 2) Μάχη Μαραθώνος - Θέσεις αντιπάλων στρατών, κατά άλλη εκδοχή.
ϡ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΕΞΑΧΘΕΙ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ.
Οσον αφορά τα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μάχη του Μαραθώνος, έχουν διατυπωθεί πολλά ερωτήματα και έχουν εκφρασθεί πολλές απόψεις σχετικά με το θέμα. Στο παρόν μυθιστόρημα παρουσιάζονται οι απόψεις τις οποίες η επιστημονική κοινότητα, γενικότερα, αποδέχεται για την έκβαση των γεγονότων αυτών με βάση τα μέχρι τώρα εξαχθέντα συμπεράσματα.
α) Η ανεξήγητη αδράνεια του επικεφαλής στρατηγού των περσικών δυνάμεων, οι οποίες επί ημέρες ανέμεναν τις κινήσεις των Ελλήνων χωρίς να αναλαμβάνουν δράση, εκτεθειμένες μοιρολατρικά στην εξάντληση των πόρων και του ηθικού τους, καθώς και στην πιθανολογούμενη άφιξη των Σπαρτιατών.
β) Το καθοριστικό για την απόφαση του Μιλτιάδη μήνυμα των Ιώνων, το οποίο αναφέρεται στην απουσία ιππικού και παραδίδεται στο λήμμα «χωρίς ιππείς» του βυζαντινού λεξικού Σουΐδα.
γ) Η αδυναμία των Ελληνικών δυνάμεων να εξουδετερώσουν πλήρως την καταδιωκόμενη πανικόβλητη περσική δύναμη, η οποία διέφυγε επιβιβαζόμενη στα πλοία, ενέργεια ιδιαιτέρως δύσκολη υπό καταστάσεις καταδίωξης, γεγονός που επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι μέρος του περσικού στρατοπέδου εξέλισσε επιχείρηση αποχώρησης ήδη πριν από τη μάχη, ή ήδη είχε αποχωρήσει (ιππικό).
δ) Η υπόθεση της αμφιβίας επιθέσεως κατά του Φαλήρου από ένα εκστρατευτικό σώμα ηττημένο, με καταρρακωμένο ηθικό και αποδεκατισμένο. Μια απάντηση σε όλα τα παραπάνω, θα μπορούσε να δώσει η αναθεώρηση του χρονισμού των επιχειρήσεων βασιζόμενη στην πληροφορία του Αριστοτέλη (Ρητορική Γ10 1411 α19), ότι το ψήφισμα του Μιλτιάδη σχετικά με την πανδημεί έξοδο των Αθηναίων για την απόκρουση των Περσών, δεν είχε ως σκοπό την απόκρουση των εισβολέων στον Μαραθώνα, αλλά την προστασία της Ευβοίας. Έτσι, η αποβίβαση των περσικών δυνάμεων στον Μαραθώνα και η τακτική του Δάτι δεν αποσκοπούσαν στη δημιουργία προγεφυρώματος με σκοπό την προώθηση περσικών δυνάμεων στην Αθήνα, αλλά την ακινητοποίηση της αθηναϊκής δύναμης μέχρι να ολοκληρωθεί η υποταγή της Ερέτριας, την οποία θα ακολουθούσε η επανένωση του περσικού στρατεύματος και η κοινή πλέον επιχείρηση στο Φάληρο. Η προαναφερθείσα αποκατάσταση των γεγονότων, προϋποθέτει τη διαφορετική ανάγνωση του Ηροδότου –υπό το πρίσμα της πληροφορίας του Αριστοτέλη– η οποία, όμως, δεν υιοθετήθηκε από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητος. Παρά ταύτα μένει πάντοτε υπό συζήτηση.
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 89 σημείωση.).
ϡ
ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΟΥΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ, ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ.
Βάσει των υπολογισμών των σχετικών με το θέμα επιστημόνων, η πανσέληνος του μηνός Εκατομβαιώνος εκείνης της χρονιάς (490 π.Χ.) αντιστοιχούσε στο σημερινό (Γρηγοριανό) ημερολόγιο με τη 10η Αυγούστου του 490 π.Χ. Εφ’ όσον οι μήνες τότε ήταν σεληνιακοί, η πανσέληνος ήταν πάντα την 15η ημέρα κάθε μήνα. Έτσι, η 17η ημέρα του Εκατομβαιώνος επί Άρχοντος Φαινίππου, αντιστοιχεί με την 12η Αυγούστου 490 π.Χ. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι Αθηναίοι στρατηγοί ενώ βρίσκονταν ακόμη στην πόλη, έστειλαν τον Φειδιππίδη στη Σπάρτη ο οποίος έφτασε εκεί σε δύο ημέρες («δευτεραίος»).
Οι Άρχοντες της Σπάρτης απεφάσισαν να βοηθήσουν τους Αθηναίους, αλλά δεν έστειλαν αμέσως τον στρατό τους διότι δεν ήθελαν να παραβούν τον Νόμο: ήταν 9η ημέρα του μηνός (δεν προσδιορίζεται ο μήνας) και δεν μπορούσαν να εκστρατεύσουν πριν από την πανσέληνο –η οποία συμπίπτει πάντοτε με τη 15η ημέρα κάθε σεληνιακού μηνός. Η ημερομηνία που αναφέρει ο Πλούταρχος, απορρίπτεται γενικώς από την επιστημονική κοινότητα.
Ο Ηρόδοτος ιστορεί, ότι οι Πέρσες αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα την 6η ή την 7η του μηνός. Ο Αθηναίος αγγελιαφόρος έφτασε στη Σπάρτη την 9η ημέρα του ίδιου μήνα.
Το σπαρτιατικό εκστρατευτικό σώμα ξεκίνησε τη 15η ή 16η ημέρα του μηνός και έφθασαν στην Αθήνα μέσα σε τρεις μέρες, αλλά η μάχη είχε λήξει.
Δηλαδή έφθασαν τη 18η ή 19η του μηνός. Ο Πλάτων προσδιορίζει περισσότερο την άφιξή τους, λέγοντας ότι έφθασαν μία μέρα μετά τη μάχη, αλλά αυτό κρίνεται πολύ αβέβαιο. Το σχήμα του Ηροδότου προτείνεται να γίνει δεκτό, αλλά με επιφύλαξη, γιατί είναι απίθανο να κάλυψε τρέχοντας ο ημεροδρόμος 200 – 220 χλμ σε δύο μέρες, και την ίδια απόσταση ολόκληρο το σπαρτιατικό εκστρατευτικό σώμα, περπατώντας, σε τρεις ημέρες!
Δεν αποκλείεται άλλωστε, να έγινε η μάχη πριν από την πανσέληνο. Αν το σύστημα της ανάθεσης της αρχιστρατηγίας εφαρμόστηκε και στον Μαραθώνα, τότε η μάχη δόθηκε την έκτη ημέρα (11η – 13η ημέρα του μηνός) κατά την οποία θα είχε σειρά γενικής ηγεσίας ο Μιλτιάδης ως στρατηγός της έκτης Φυλής, δηλαδή της Οινηίδος.
Αυτό, για την περίπτωση που οι Αθηναίοι στρατηγοί πήγαν τον στρατό στον Μαραθώνα, αμέσως με την αποβίβαση των Περσών, δηλαδή από την 6η έως 7η ημέρα του μηνός. Όμως, εάν περίμεναν το αγγελιαφόρο να γυρίσει από τη Σπάρτη με την απάντηση των Λακεδαιμονίων για να αναχωρήσουν, τότε θα πρέπει να υπολογίσουμε ότι η μάχη διεξήχθη τη 17η ή 18η του μηνός.
Όσο για τον προσδιορισμό του μήνα, ο υπολογισμός των ειδικών καταλήγει, στο ότι η μάχη πρέπει να σχετίζεται με την πανσέληνο είτε του Εκατομβαιώνος ( = 10 Αυγούστου), είτε με εκείνη του Μεταγειτνιώνος ( = 9 Σεπτεμβρίου). Ο Βοηδρομιών ( = 8 Οκτωβρίου) απορρίπτεται γενικώς. Αρχικά οι υποθέσεις στράφηκαν στον Μεταγειτνιώνα, διότι αυτός ο μήνας αντιστοιχεί με τον Κάρνειο μήνα στη Σπάρτη, την περίοδο δηλαδή που συμπίπτει με τη γιορτή των Καρνείων, κατά την οποία οι Δωριείς απείχαν από κάθε πολεμική δραστηριότητα.
Όμως, κάτι τέτοιο θα το ανέφερε ο Ηρόδοτος, όπως άλλωστε έκανε και με την περίπτωση της μάχης των Θερμοπυλών. Έτσι αποκλείεται ο Μεταγειτνιών. Άρα πιθανότερος μήνας είναι ο Εκατομβαιών και μάλιστα η 13η ή 14η Αυγούστου. Φυσικά, όλα τα παραπάνω προέκυψαν κατόπιν πολύπλοκων υπολογισμών των σχετικών με το θέμα ειδημόνων. Δεν παύουν ωστόσο να είναι υποθέσεις. Αρκετοί είναι οι επιστήμονες εκείνοι, οι οποίοι επιμένουν στο συμπέρασμα πως η ημερομηνία της μάχης είναι η 11η Σεπτεμβρίου (Μεταγειτνιών) 490 π.Χ.
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 81 σημείωση.).
ϡ
ΤΡΟΠΟΣ ΣΤΡΑΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΤΩΝ ΜΗΔΙΚΩΝ.
Στην Αθήνα η σειρά και ο τρόπος επιστρατεύσεως, είχαν ως εξής: Η στρατεύσιμη ηλικία αρχίζει με τη συμπλήρωση του 18ου έτους και διαρκεί έως το 60ό έτος. Οι ταξίαρχοι ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν ενημερωμένο τον κατάλογο επιστρατεύσεως. Κάθε ηλικία χαρακτηριζόταν από το όνομα του Άρχοντος επί της Αρχής του οποίου είχε γίνει η καταγραφή, και του Επωνύμου Ήρωος της ηλικίας. Οι νεότατοι και οι πρεσβύτατοι, δεν περιλαμβάνονταν στις Τάξεις (συντάγματα) των οπλιτών.
Η προκήρυξη της επιστρατεύσεως και οι ονομαστικοί –κατά Φυλή– κατάλογοι των επιστρατευομένων, τοιχοκολλούνται στο Μνημείο των Επωνύμων στην Αγορά. Συγχρόνως δε, καθορίζεται και ο χρόνος της εκστρατείας.
Οι ενστάσεις κατατίθενται προφορικά στους στρατηγούς. Τα τρία στάδια επιστράτευσης, είναι τα εξής: στρατεία εν τοις μέρεσι (επιλεκτική επιστράτευση απ’ όλες τις ηλικιακές κλάσεις), στρατεία εν τοις επωνύμοις (επιστράτευση ολοκλήρων σειρών εφέδρων, π.χ.: από το 30ό έως το 40ό έτος ) και στρατεία πανδημεί (γενική επιστράτευση).
Απαλλαγή από τη στράτευση ίσχυε μόνον για Βουλευτές, Άρχοντες, Τελώνες (μισθωτές τελωνείων) και Χορευτές (τα μέλη των τραγικών και κωμικών χορών). Οι ηλικίες μεταξύ των ηλικιακών κλάσεων 18 – 20 (νεότατοι) και μεταξύ των 50 – 60, (πρεσβύτατοι) σπάνια επιστρατεύονταν. Περιορίζονταν δε, μόνο στη φρούρηση της επικρατείας και στην άμυνα της Χώρας, όταν ο στρατός απουσίαζε.
Ο νόμος, στην Αθήνα, όριζε πως εν καιρώ εκστρατείας κάθε μέρα θα αναλάμβανε την αρχιστρατηγεία του στρατού της Πόλεως ένας από τους δέκα στρατηγούς, και με αυτόν τον τρόπο θα κατείχαν για μία ημέρα το αξίωμα της γενικής ηγεσίας όλοι οι στρατηγοί, λαμβάνοντάς το με την επίσημη σειρά αρίθμησης των Φυλών. Δηλαδή, πρώτος ο στρατηγός της Ερεχθηίδος Φυλής, την επομένη ημέρα εκείνος της Αιγηίδος και θα συνέχιζαν έτσι έως ότου αναλάβουν όλοι από μια φορά. Έπειτα θα ξεκινούσαν πάλι απ’ την αρχή κ.ο.κ.
(Οι ανωτέρω πληροφορίες περιλαμβάνονται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι δύο εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για τις υπ' αριθ. 75 και 77 σημειώσεις.).
ϡ
Η ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ.
Οετά τις Κλεισθένιες Μεταρρυθμίσεις, οι Φυλές των Αθηναίων αυξήθηκαν από τέσσερις σε δέκα. Η Πυθία εκλήθη να διαλέξει μεταξύ εκατό επωνύμων μυθικών ηρώων των Αθηνών, τους δέκα εκείνους οι οποίοι θα έδιναν και το όνομά τους σε κάθε Φυλή.
Με αυτόν τον τρόπο ο νομοθέτης επεδίωξε να συμπεριλάβει σε κάθε Φυλή, πολίτες όλων των κοινωνικών στρωμάτων, επαγγελμάτων και περιοχών της Αττικής, ούτως ώστε κάθε μονάδα (Φυλή) να περιέχει όλες τις τάξεις των κατοίκων, με σκοπό να αμβλυνθούν οι διαχωρισμοί σε ανώτερους και κατώτερους και να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή ισότητα πολιτών.
Έτσι ο Κλεισθένης δημιούργησε, ονόμασε και έταξε σε συγκεκριμένη και μόνιμη θέση, εξ αριθμήσεως, την κάθε Φυλή –ακόμη και στην φάλαγγα οπλιτών.
Αυτή η θέση, ξεκινώντας από τα δεξιά της φάλαγγος προς τα αριστερά (από το δεξί κέρας προς το αριστερό) ήταν: Ερεχθηίς, Αιγηίς, Πανδιονίς, Λεοντίς, Ακαμαντίς, Οινηίς, Κεκροπίς, Ιπποθοωντίς, Αιαντίς, Αντιοχίς. Βάσει των πηγών και των νεωτέρων μελετών όμως, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στη μάχη του Μαραθώνος αναφέρεται ρητά πως ο Πολέμαρχος των Αθηναίων, Καλλίμαχος, ετάχθη μαζί με τη Φυλή του στο τιμητικό δεξιό τμήμα (κέρας) της παρατάξεως, όπως ήταν και το πρέπον για τον αρχιστράτηγο (συνήθως και για το ικανότερο τμήμα των πολεμιστών) στις μάχες με το σύστημα της φάλαγγος στην αρχαία Ελλάδα.
Ο Καλλίμαχος όμως ανήκε στην Αιαντίδα Φυλή, άρα αυτή βρισκόταν στο άκρο δεξιό κέρας της παρατάξεως, πρώτη απ’ όλες, και όχι η Ερεχθηίς, όπως είχε ορίσει ο Κλεισθένης με τους νόμους του.
Οι επιστημονικές υποθέσεις, θέλουν η τάξη των Φυλών να γίνεται αναλόγως της μάχης και των αναγκών αυτής, και όχι με συγκεκριμένο και μόνιμο τρόπο ανεξαρτήτως των ιδιαιτεροτήτων κάθε σύγκρουσης. Ακόμη είναι αβέβαιο το τι συνέβαινε.
Πάντως για τη μάχη του Μαραθώνος, η επιστημονική έρευνα των ειδημόνων έχει καταλήξει στην εξής διάταξη των Φυλών (ξεκινώντας από το δεξί κέρας και καταλήγοντας στο αριστερό, δίπλα στις τάξεις των Πλαταιέων): Αιαντίς (Πολέμαρχος Καλλίμαχος), Ακαμαντίς, Ιπποθοωντίς, Οινηίς (Στρατηγός Μιλτιάδης Κίμωνος), Αντιοχίς (Στρατηγός Αριστείδης Λυσιμάχου), Λεοντίς (Στρατηγός Θεμιστοκλής Νεοκλέους), Πανδιονίς, Αιγηίς (αβέβαιον, ακόμη εξετάζεται η θέση της), Κεκροπίς, Ερεχθηίς (Nicholas Sekunda / A. Raubitschek 1956).
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 30 σημείωση.
ϡ
Η ΠΙΘΑΝΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΚΟΥ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ, ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ.
«Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω• ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα, πλείω δὲ καὶ ἀρείω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ ἁπάντων• ἐὰν δέ τις ἀναιρεῖ, οὐκ ἐπιτρέψω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ πάντων, καὶ τιμήσω ἱερὰ τὰ πάτρια. ἵστορες θεοὶ Ἄγραυλος, Ἑστία, Ἐνυώ, Ἐνυάλιος, Ἄρης καὶ Ἀθηνᾶ Ἀρεία, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη, Ἡρακλῆς, ὅροι τῆς Πατρίδος, πυροί, κριθαί, ἄμπελοι, ἐλάαι, συκαῖ52».
Μτφρ.: «Δεν θα καταισχύνω τα όπλα τα ιερά, και δεν θα εγκαταλείψω τον πλησίον μου ιστάμενον, με οιονδήποτε και αν ταχθώ εις την γραμμήν• θα αμυνθώ δε, και υπέρ των ιερών και των οσίων και μόνος και μετά των άλλων• την Πατρίδα δε, δεν θα παραδώσω μικροτέραν, αλλά μεγαλυτέραν και κραταιοτέραν από όσην ήθελον παραλάβει. [...] Και εις περίπτωσιν καθ’ ην ήθελε τις αποπειραθή να καταλύση τους θεσμούς αυτούς ή να αντιδρά προς αυτούς, δεν θα το επιτρέψω, θα αμυνθώ δε υπέρ αυτών και μόνος και μετά των άλλων. Και θα αποδώσω την προσήκουσαν τιμήν εις τα υπό των πατέρων παραδιδόμενα ιερά. Μάρτυρες τούτων έστωσαν οι Θεοί: Άγραυλος, Εστία, Ενυώ, Ενυάλιος, Άρης και Αθηνά Αρεία, Ζεύς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεμόνη, Ηρακλής, και οι στήλες σημεία των ορίων της Πατρίδος, αι πυραί, αι κριθαί, αι άμπελοι, οι ελαιώνες και αι συκέαι».
Ο παρών τύπος του όρκου των Αθηναίων εφήβων, παρουσιάζει μια, λογοτεχνικής αδείας, υποθετικά τροποποιημένη δημιουργία του σωζόμενου όρκου (Λυκούργος, Κατά Λεωκράτους, 77.). Η υπόθεση αυτή στηρίχθηκε στην επιστημονική έρευνα η οποία φανερώνει πως ο όρκος αυτός, όπως διασώθηκε από τον ρήτορα Λυκούργο στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνος, αφορούσε εκείνη ακριβώς την εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε στην Αθήνα η Δημοκρατία.
Η νεώτερη έρευνα, όμως, καθώς και ο ίδιος ο όρκος, φανερώνουν την ύπαρξή του ίσως και πριν την ύστερη αρχαϊκή περίοδο. Πιθανολογείται, μάλιστα, ότι η εκπαίδευση στην γνωστή διετή Εφηβεία των Κλασικών Χρόνων, θα ήταν η τελευταία μεταμόρφωση της προϊστορικής μυήσεως των αγοριών στη χρήση των όπλων και στα καθήκοντα των ανδρών της κοινότητος.
Υπό τούτο το πρίσμα μπορεί να εξηγηθεί η απουσία ορισμένων θεοτήτων στη διατύπωση του όρκου, αλλά και η μνεία κάποιων άλλων, χθονίων ως επί το πλείστον, γεγονός το οποίο μας παραπέμπει στη δημιουργία του, όταν ακόμη οι πολλές κώμες των Αθηνών διοικούνταν από πλούσιους γαιοκτήμονες οι οποίοι και λάτρευαν αυτούς τους θεούς, η επίκληση των οποίων από τους εφήβους θα συνέχιζε ένα στοιχείο προϊστορικής μυητικής τελετής.
Κατά τη δημιουργία αυτού του υποθετικού τύπου, παρελείφθησαν οι στίχοι εκείνοι οι οποίοι παραπέμπουν σε δημοκρατικούς θεσμούς, πράγμα αδύνατον για την εποχή που θεσπίστηκε στην πραγματικότητα αυτός ο όρκος, αλλά ακόμη και για την περίοδο στην οποία αναφέρεται το παρόν μυθιστόρημα.
Αυτή η υπόθεση γίνεται, διότι ο όρκος είναι στρατιωτικός και δίνεται από πολεμιστές, μια ιδιότητα την οποία θα μπορούσαν να έχουν εκείνες τις εποχές μόνον οι ευκατάστατοι, ολιγαρχικών-συντηρητικών ιδεολογιών, άνδρες της Πόλεως. Λόγω του φρονήματός τους, αλλά και της γενικότερης ιστορικής συμπεριφοράς τους, αποκλείεται τις εν λόγω περιόδους οι άνδρες αυτοί να διακατέχονταν από δημοκρατικά αισθήματα, ώστε να τα συμπεριλάβουν στον όρκο τους.
Το εδάφιο το οποίο σκοπίμως αφαιρέθηκε, παρεμβαλλόταν ακριβώς στο σημείο το οποίο σημειώνεται με τη σήμανση: [...] και είναι το εξής: «…καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνως καὶ τῶν θεσμῶν τῶν ἱδρυμένων καὶ οὓς ἂν τὸ λοιπὸν ἱδρύσωντα ἐμφρόνως…». Μφρ.: «...και προθύμως θα υπακούω εις τους εκάστοτε δικάζοντας και θα πολιτεύομαι συμφώνως προς τους καθιερωμένους πολιτικούς θεσμούς και προς όσους άλλους ήθελε τυχόν η κοινή του λαού απόφασις καθιερώσει…».
(Η ανωτέρω πληροφορία περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ", και είναι μία εκ των 135 παραπομπών/υποσελιδίων σημειώσεων τού εν λόγω έργου. Πρόκειται για την υπ' αριθ. 52 σημείωση.).
Ο "Όρκος" παρουσιάζεται σε μετάφραση του εξαιρετικού λογίου, ποιητού και Καθηγητού Αρχαιολογίας Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή (1809 - 1892).
ϡ
ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ, ΑΛΩΠΕΚΕΥΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ, εκ της ΑΝΤΙΟΧΙΔΟΣ ΦΥΛΗΣ.
ὡς οὐκ ἔστι χρυσοῦ τοσοῦτον πλῆθος οὔθ' ὑπὲρ γῆν οὔθ' ὑπὸ γῆν, ὅσον Ἀθηναῖοι δέξαιντο ἂν πρὸ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας.
Μτφρ.: "Δεν υπάρχει τοσούτον πλήθος χρυσού ούτε υπέρ ούτε υπό την γην, όσον θα εδέχοντο οι Αθηναίοι αντί τής των Ελλήνων ελευθερίας».
“ἄχρι ἂν οὗτος,” ἔφη, “ταύτην πορεύηται τὴν πορείαν, Ἀθηναῖοι πολεμήσουσι Πέρσαις ὑπὲρ τῆς δεδῃωμένης χώρας καὶ τῶν ἠσεβημένων καὶ κατακεκαυμένων ἱερῶν.”
Μτφρ.: «Εν όσω, είπεν, ούτος ταύτην πορεύεται την πορείαν, οι Αθηναίοι θα πολεμήσωσι κατά των Περσών υπέρ της λεηλατηθείσης χώρας, και των υβρισθέντων και κατακεκαυμένων ιερών των"!
Το παραπάνω απόσπασμα κειμένου, περιλαμβάνεται στο ιστορικό μυθιστόρημα: "ΕΜΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΑΝΤΩΝ" και βρίσκεται στις σελίδες 844 και 845. Στην εικόνα, παρουσιάζεται γραμμένο από την ηλεκτρονική γραφίδα μου, με τη γραμματοσειρά που ορίζεται για εκείνην ακριβώς την περίοδο (ύστερα Αρχαϊκά - Μηδικά) από τους ειδήμονες του: Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, και του: Κέντρου Ελληνικής Γλώσσης. Με την εικονιζόμενη γραμματοσειρά βρίσκεται επίσης στη ράχη του βιβλίου αυτού. Περιλαμβάνει δε, μέρος των λόγων του Αριστείδου Λυσιμάχου όπως μας διεσώθησαν στο έργο: Πλουτάρχου Βίοι, Αριστείδης, 10.3, 10.4, 10.5, σε μετάφραση του εξαιρετικού λογίου, ποιητού και Καθηγητού Αρχαιολογίας Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή (1809 - 1892).
ΕΚ.ΤΟΥ.ΣΥΝΕΡΓΆΤΗ ΜΑΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΑΡΤΕΜΗΣ ΣΩΡΡΑΣ,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου